कोबर्टीनच्या अथक प्रयत्नाने १८९६ साली आधुनिक ऑलिंपिक गेम्सची सुरुवात झाली. ग्रीसची राजधानी अथेन्स इथे घाईघाईने भरवलेल्या या क्रीडामहोत्सवात युरोप, अमेरिका आणि ऑस्ट्रेलिया या तीन खंडातील १४ देशातल्या २४१ खेळाडूंनी भाग घेतला. ९ प्रकारच्या खेळात एकंदर ४३ स्पर्धा ठेवल्या होत्या. अॅथलेटिक्स, सायकलिंग, फेन्सिंग (तलवारबाजी), जिम्नॅस्टिक्स, शूटिंग (नेमबाजी), स्विमिंग (जलतरण), टेनिस, वेटलिफ्टिंग आणि रेसलिंग (कुस्ती) एवढेच ते ९ क्रीडाप्रकार होते. य़ूएसए ने सर्वात जास्त म्हणजे ११ सुवर्णपदके पटकावली तर ग्रीक क्रीडापटूंनी एकंदरीत सर्वात जास्त, ४३ इतकी पदके मिळवली. हा उत्सव १० दिवस चालला होता.
त्यानंतर चार वर्षांनी झालेल्या पॅरिस येथील दुस-या ऑलिंपिकमध्ये सर्वच आंकड्यात चांगली घसघशीत वाढ झाली. २४ देशातील ९९७ म्हणजे जवळजवळ हजार स्पर्धकांनी या खेळात हजेरी लावून आपले कौशल्य दाखवले. त्यामुळे खेळाडूंची संख्या एकदम चौपट झाली. प्रथमच महिला खेळाडूंनी या स्पर्धेत भाग घेतला. तसेच युनियन जॅकच्या झेंड्याखाली भारतीय पथकाचा समावेश करण्यात आला. क्रीडाप्रकार आणि स्पर्धा यांच्या संख्याही दुप्पट झाल्या. १९ क्रीडाप्रकारातल्या ९५ स्पर्धा पॅरिस येथील महोत्सवात घेतल्या गेल्या. २६ सुवर्णपदकासह १०१ पदके मिळवून फ्रान्सने यूएसएवर आघाडी मारली. हे खेळ तब्बल चार महिने चाललेले होते.
त्यानंतर १९०४ मध्ये अमेरिकेतील सेंट लुई इथे स्पर्धा झाल्या. त्यात १७ क्रीडाप्रकारातल्या ९१ स्पर्धा झाल्या. त्या काळात राईट बंधूंचे विमानउड्डाणाचे अजून प्राथमिक प्रयोग चालले होते. परदेशी जाण्यासाठी जहाज हेच एक वाहन उपलब्ध होते. या कारणाने अमेरिकेसारख्या दूरच्या खंडात भरलेल्या या स्पर्धांमध्ये येणा-या स्पर्धकांची संख्या रोडावली. १२ देशातून फक्त ६५१ खेळाडू आले. त्यातले बहुतेक करून (५७८) अमेरिकेतलेच होते. इतर खंडांतून हाताच्या बोटावर मोजण्याइतपत स्पर्धक आले. साहजीकच अमेरिकन लोकांनी ९० टक्क्याहून अधिक पारितोषिके मिळवली. ही स्पर्धा नुसती नांवालाच आंतरराष्ट्रीय झाली असे म्हणता येईल.
त्यानंतर दोनच वर्षानंतर ग्रीसमधील अथेन्स इथे पुन्हा हा मेळावा भरवला गेला होता, पण त्याला अधिकृत मान्यता मिळाली नाही. १९०८ साली लंडन इथे आणि १९१२ साली स्वीडनची राजधानी स्टॉकहोम इथे अनुक्रमे चौथी आणि पांचवी ऑलिंपिक स्पर्धा घेतली गेली. स्पर्धा आणि स्पर्धक यात प्रत्येक वेळी वाढ होत होत गेली. १९०८ मध्ये लंडन इथे २२ देशातून २००८ तर १९१२ मध्ये स्टॉकहोम इथे २८ देशातून २४०७ स्पर्धक आले, त्यात ४८ मुली होत्या. लंडनला ब्रिटनने अर्धी पदके पटकावली तर स्टॉकहोम इथे यूएसए व स्वीडन यांनी मिळून तेवढी घेतली. दोन्ही स्पर्धात स्थानिक स्पर्धकांनी सर्वात जास्त पदके मिळवली. लंडनला २२ खेळांच्या ११० स्पर्धा झाल्या तर स्टॉकहोम इथे प्रकारांची संख्या १४ वर मर्यादित केली असली तरी त्यातल्या स्पर्धांची संख्या १०२ वर नेली गेली.
त्यानंतर १९१६ साली जर्मनीमधील बर्लिनमध्ये ऑलिंपिक खेळ ठेवण्याचे ठरले होते, पण त्यापूर्वी १९१४ मध्येच पहिले महायुध्द भडकले आणि जर्मनीकडे त्यातली मुख्य भूमिका होती. युध्दाच्या त्या धुमश्चक्रीच्या काळात इतर दुसरीकडे कोठेही या स्पर्धा घेणेसुध्दा अशक्यच होते. त्यामुळे त्या रद्दच कराव्या लागल्या. या दरम्यान सन १९१३ साली पांच खंडांचे प्रतिनिधित्व करणारी पांच रंगांतली एकमेकात गुंतलेली कडी हे ऑलिंपिकचे बोधचिन्ह ठरवले गेले होते. ते १९१४ साली सर्वमते मान्य करण्यात आले होते पण मधल्या काळात या स्पर्धाच न झाल्यामुळे त्याची अंमलबजावणी करण्यासाठी १९२० सालापर्यंत थांबावे लागले.
युध्दाची धामधूम संपून सगळे स्थिरस्थावर झाल्यानंतर सन १९२० मध्ये बेल्जियममधील अँटवर्प इथे सातवे ऑलिंपिक झाले. २९ देशांतील २६२६ स्पर्धकांनी त्यात भाग घेतला, त्यात ६५ महिला होत्या. २२ क्रीडाप्रकारातल्या १५४ निरनिराळ्या स्पर्धा त्यात ठेवल्या होत्या. म्हणजे युध्दापूर्वी होऊन गेलेल्या स्टॉकहोम येथील स्पर्धांच्या तुलनेत सर्वच आघाड्यांवर प्रगती झाली होती. अँटवर्प इथे यूएसए ने सर्वाधिक पदके पटकावण्यात बाजी मारली, तर स्वीडन व ब्रिटन अनुक्रमे दुसरे आणि तिसरे आले. छोटासा बेल्जियम हा यजमान देश पांचव्या स्थानावर आला.
(क्रमशः)
पुढील भाग : आधुनिक ऑलिँपिक खेळांची कथा – ४
Filed under: ऑलिंपिक्स, विविध विषय |
निवडक आनंदघन 
[…] पुढील भाग : आधुनिक ऑलिँपिक खेळांची कथा… […]